De wetgeving rond digitale toegankelijkheid

Er is geen speciale wet die alleen iets zegt over digitale toegankelijkheid. Een “Wet digitale toegankelijkheid” bestaat dus niet. De toegankelijkheid van websites en apps wordt versnipperd geregeld over verschillende wetten, besluiten en normen. Dat maakt het soms ingewikkeld.

In de praktijk hebben we het toch vaak over de Wet digitale toegankelijkheid als we het hebben over de verplichtingen voor overheden en bedrijven. Er zijn verschillende wetten, besluiten en normen van toepassing. We kijken eerst naar de verschillende niveaus waarop wet- en regelgeving is gemaakt: internationaal, Europees en nationaal. En daarbij wat dit betekent voor overheid en het bedrijfsleven.

Schematisch overzicht van internationale, Europese en nationale wetgeving voor de overheid en het bedrijfsleven

	Overheid en bedrijfsleven	Overheid	Bedrijfsleven
Internationaal en Europees	VN-verdrag Handicap	Web Accessibility Directive (WAD)	European Accessibility Act (EAA)
Nationaal	Wet Gelijke behandeling (Wgbh/cz)	Wet Digitale Overheid	Implentatiewet toegankelijkheidsvoorschriften

Waaruit bestaat de Wet digitale toegankelijkheid?

Omdat digitale toegankelijkheid een basisrecht is, is het een wettelijke plicht om alles wat je online publiceert voor iedereen toegankelijk te maken. Om te beginnen: er is niet één wet waarin alles is omschreven waar digitaal toegankelijke websites en apps aan moeten voldoen. In plaats daarvan zijn er verschillende wetten en regelingen die net weer voor een ander doel of een andere markt geschreven zijn. Daarnaast zijn er nog verschillende niveaus waarop wet- en regelgeving gemaakt is: internationaal, Europees en nationaal.

VN-verdrag Handicap

De Verenigde Naties hebben in 2006 het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (in de volksmond “VN-verdrag handicap”) opgesteld. Dit verdrag komt er kort gezegd op neer dat de lidstaten hebben afgesproken dat zij niet zullen discrimineren ten aanzien van mensen met een functiebeperking.

Wet gelijke behandeling (WGHB/CZ)

Een verdrag bestaat dus vooral uit afspraken. Om het te laten werken, moet zo’n verdrag daarom eerst worden omgezet in nationale wetgeving. In Nederland is dat in 2016 gedaan door de Wet gelijke behandeling van mensen met een handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) aan te passen. Deze wet geldt voor zowel overheden als het bedrijfsleven en hierin staat dat het verboden is om te discrimineren op basis van een handicap of ziekte. Iemand die hinder ondervindt van zijn of haar beperking, kan vragen om zogenaamde doeltreffende maatregelen. Wordt dit geweigerd? Dan kun je een klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens.

Web Accessibility Directive (WAD)

De Web Accessibility Directive (EU-richtlijn 2016/2102) verplicht dat websites en apps voor publieke sectoren van EU-lidstaten digitaal toegankelijk zijn. Uiterlijk 23 september 2018 moesten lidstaten deze richtlijn omzetten in nationale wetgeving. Elke lidstaat mag hierbij wel verdergaande maatregelen nemen, maar moet de bepalingen van de EU-richtlijn als minimum hebben.

In deze richtlijn wordt verwezen naar de Europese standaard EN 301 549 en daarin staat vervolgens benoemd dat aan de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) moet worden voldaan. De standaard EN 301 549 kan en zal regelmatig wijzigen. Op het moment van schrijven (november 2023) is versie 3.2.1 de geldende versie en hierin staat dat aan WCAG versie 2.1 niveau A en AA voldaan moet worden.

Besluit wet digitale overheid

In Nederland is de WAD op 1 juli 2018 omgezet in het Besluit digitale toegankelijkheid overheid. Dit besluit bepaalt dat websites en mobiele apps van Nederlandse (semi-)overheden moeten voldoen aan de toegankelijkheidseisen en dat de organisaties een toegankelijkheidsverklaring moeten publiceren. Voor deze verplichting golden verschillende ingangsdata. In het besluit is beschreven dat altijd de geldende versie van de Europese standaard EN 301 549 geldt. Als deze standaard dus wordt geüpdatet, is dat ook meteen de wet. Sinds 1 juli 2023 wordt de Wet digitale overheid in fases ingevoerd.

Momenteel is het zo dat je bij problemen met de toegankelijkheid van een website of app de betreffende organisatie moet benaderen. In de toegankelijkheidsverklaring staat hoe je dat kunt doen. Als de overheidsorganisatie hiervoor geen maatregelen neemt, zijn er op dit moment nog geen sancties. Wel is er sprake van horizontale verantwoording en interbestuurlijk toezicht. Dit betekent voor bijvoorbeeld een gemeente dat het college van burgemeester en wethouders verantwoording aflegt aan de gemeenteraad. Daarnaast ziet de provincie erop toe dat de gemeente zich aan de wettelijke plicht houdt. Het Besluit is onderdeel van de Wet digitale overheid. Daarin is dan ook het toezicht op de naleving van de wet digitale toegankelijkheid overheid beter geregeld.

De Belgische wetgeving lijkt heel erg op die in Nederland, inclusief de verplichting van een toegankelijkheidsverklaring en de mogelijke uitzonderingen. Andere Europese landen hebben soms aanvullende eisen opgesteld. Zo geldt dit in Frankrijk ook voor bepaalde bedrijven, moeten organisaties een plan kunnen opstellen en zijn ze verplicht om trainingen te verzorgen aan medewerkers.

Veranderingen wet digitale toegankelijkheid 2025

European Accessibility Act (EAA)

De European Accessibility Act (EU-richtlijn 2019/882) verplicht dat de hele keten van bepaalde producten en diensten in de private sector digitaal toegankelijk is. Het gaat hier bijvoorbeeld om computers en besturingssystemen, smartphones, pinapparaten, zelfservice-terminals, digitale tv en streamingsdiensten, telefoondiensten, e-books en e-readers, maar ook om veiligheidsdiensten, transportdiensten, e-commerce en bankdiensten voor consumenten. Kleine ondernemingen zijn van de wettelijke plicht uitgesloten.

De EAA moest op 28 juni 2022 zijn omgezet in nationale wetgeving, maar in Nederland is dit op het moment van schrijven nog niet gebeurd. Wel is de Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften in de maak. Deze lag in december 2021 ter consultatie. In België is de EAA, voor zover bekend, ook nog niet omgezet in nationale wetgeving. Hier is nog een extra moeilijkheid, omdat dit om zowel federale als regionale bevoegdheden gaat. De wetgeving moet in alle lidstaten per 28 juni 2025 verplicht worden toegepast.

Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften

De implentatiewet toegankelijkheidsvoorschriften maakt het mogelijk om de European Accessibility Act in Nederland onderdeel te maken van al bestaande wet- en regelgeving. Diensten en producten zoals smartphones, streamingsdiensten, webwinkels, pinautomaten en reisinformatie moeten toegankelijker worden. De implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften strekt tot implementatie van Richtlijn (EU) 2019/882 in Nederland.

Wereldwijde wetgeving digitale toegankelijkheid

Lang niet alle landen hebben speciale wetten en regels voor digitale toegankelijkheid. Meestal is het onderdeel van een anti-discriminatie wet. Het W3C verzamelde relevante wetgevingen in een handig overzicht.

Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)

De WCAG is zelf geen wetgeving, maar een standaard of set van eisen. Deze eisen zorgen voor een toegankelijke website, app of online document. In vrijwel alle wet- en regelgeving rond digitale toegankelijkheid wordt wel naar de WCAG verwezen. Daarom zijn deze eisen zo belangrijk. Je hoeft in veel gevallen niet eens alle wet- en regelgeving uit te pluizen, want wanneer je voldoet aan de WCAG, voldoe je vaak ook al voor een groot deel aan de wet. Digitale toegankelijkheid is wettelijk verplicht voor de Nederlandse overheid. Het is belangrijk om te voldoen aan de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.1) op niveau A en AA. De WCAG richtlijnen zijn opgebouwd uit drie lagen:

4 principes

Dit zijn de kernwaarden waarop de rest betrekking heeft. Webcontent moet waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust zijn.

13 richtlijnen

Voor een beter overzicht zijn de principes verdeeld in verschillende richtlijnen. Een voorbeeld van zo’n richtlijn is “Maak het voor gebruikers gemakkelijker om content te horen en te zien, waaronder scheiding van voorgrond en achtergrond.”

78 succescriteria

Dit zijn de daadwerkelijke meetbare eisen waaraan toegankelijke content moet voldoen. Een voorbeeld hiervan is het minimale kleurcontrast van tekst op een achtergrond.

Wij helpen met het verplichte toegankelijkheidsonderzoek

Het is goed dat er een wettelijke verplichting ligt, maar Cardan kijkt liever naar de sociale motivatie van digitale toegankelijkheid. Het verbeteren van websites en apps zorgt namelijk voor meer zelfstandigheid, meer zelfrespect en meer mogelijkheden voor heel veel Nederlanders. Dat geldt niet alleen voor mensen met een functiebeperking. Digitale toegankelijkheid helpt ook ouderen, Nederlanders met een taal- of leerachterstand en mensen in een mindere (financiële) situatie. Zij hebben misschien niet de beschikking over alle digitale vaardigheden of middelen om (zelfstandig) gebruik te maken van het internet.

Door digitale toegankelijkheid vanuit een sociaal oogpunt te benaderen zien we dat websites en apps om de goede redenen verbeterd worden. Organisaties maken hierdoor een positief proces door, waardoor er meer bewustzijn ontstaat. We hebben het daarom steeds vaker over digitale inclusie. Daarom helpen we niet alleen met het verplichte toegankelijkheidsonderzoek, maar ook met adviezen, projectbegeleiding en trainingen