Is er een “Wet digitale toegankelijkheid”?

Nee, helaas. Er is geen speciale wet die alleen iets zegt over digitale toegankelijkheid. Een “Wet digitale toegankelijkheid” bestaat dus niet. De toegankelijkheid van websites en apps wordt versnipperd geregeld over verschillende wetten, besluiten en normen. Dat maakt het soms ingewikkeld.

In de praktijk hebben we het toch vaak over de Wet digitale toegankelijkheid als we het hebben over de verplichtingen voor overheden en bedrijven. Er zijn verschillende wetten, besluiten en normen van toepassing. We kijken eerst naar de verschillende niveaus waarop wet- en regelgeving is gemaakt: internationaal, Europees en nationaal. En daarbij wat dit betekent voor overheid en het bedrijfsleven.

Niet één wet digitale toegankelijkheid

Omdat digitale toegankelijkheid een basisrecht is, is het een wettelijke plicht om alles wat je online publiceert voor iedereen toegankelijk te maken. Om te beginnen: er is niet één wet waarin alles is omschreven waar digitaal toegankelijke websites en apps aan moeten voldoen. In plaats daarvan zijn er verschillende wetten en regelingen die net weer voor een ander doel of een andere markt geschreven zijn. Daarnaast zijn er nog verschillende niveaus waarop wet- en regelgeving gemaakt is: internationaal, Europees en nationaal.

De internationale wet digitale toegankelijkheid

De Verenigde Naties hebben in 2006 het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (in de volksmond “VN-verdrag handicap”) opgesteld. Dit verdrag komt er kort gezegd op neer dat de lidstaten hebben afgesproken dat zij niet zullen discrimineren ten aanzien van mensen met een functiebeperking.

Een verdrag bestaat dus vooral uit afspraken. Om het te laten werken, moet zo’n verdrag daarom eerst worden omgezet in nationale wetgeving. In Nederland is dat in 2016 gedaan door de Wet gelijke behandeling van mensen met een handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) aan te passen. Deze wet geldt voor zowel overheden als het bedrijfsleven en hierin staat dat het verboden is om te discrimineren op basis van een handicap of ziekte. Iemand die hinder ondervindt van zijn of haar beperking, kan vragen om zogenaamde doeltreffende maatregelen. Wordt dit geweigerd? Dan kun je een klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens.

Europese wet digitale toegankelijkheid

Ook in Europees verband is beleid opgesteld om de digitale toegankelijkheid te verbeteren. Hierin is een tweedeling gemaakt in beleid voor de publieke sector (de overheid) en voor de private sector (bedrijven).

Web Accessibility Directive (WAD)

De Web Accessibility Directive (EU-richtlijn 2016/2102) verplicht dat websites en apps voor publieke sectoren van EU-lidstaten digitaal toegankelijk zijn. Uiterlijk 23 september 2018 moesten lidstaten deze richtlijn omzetten in nationale wetgeving. Elke lidstaat mag hierbij wel verdergaande maatregelen nemen, maar moet de bepalingen van de EU-richtlijn als minimum hebben.

In deze richtlijn wordt verwezen naar de Europese standaard EN 301 549 en daarin staat vervolgens benoemd dat aan de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) moet worden voldaan. De standaard EN 301 549 kan en zal regelmatig wijzigen. Op het moment van schrijven (november 2022) is versie 3.2.1 de geldende versie en hierin staat dat aan WCAG versie 2.1 niveau A en AA voldaan moet worden.

In Nederland is de WAD op 1 juli 2018 omgezet in het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Dit besluit bepaalt dat websites en mobiele apps van Nederlandse (semi-)overheden moeten voldoen aan de toegankelijkheidseisen en dat de organisaties een toegankelijkheidsverklaring moeten publiceren. Voor deze verplichting golden verschillende ingangsdata. In het besluit is beschreven dat altijd de geldende versie van de Europese standaard EN 301 549 geldt. Als deze standaard dus wordt geüpdatet, is dat ook meteen de wet.

Momenteel is het zo dat je bij problemen met de toegankelijkheid van een website of app de betreffende organisatie moet benaderen. In de toegankelijkheidsverklaring staat hoe je dat kunt doen. Als de overheidsorganisatie hiervoor geen maatregelen neemt, zijn er op dit moment nog geen sancties. Wel is er sprake van horizontale verantwoording en interbestuurlijk toezicht. Dit betekent voor bijvoorbeeld een gemeente dat het college van burgemeester en wethouders verantwoording aflegt aan de gemeenteraad. Daarnaast ziet de provincie erop toe dat de gemeente zich aan de wettelijke plicht houdt. Het is de bedoeling dat het tijdelijk besluit onderdeel wordt van de Wet digitale overheid. Daarin is dan ook het toezicht op de naleving van de wet beter geregeld.

De Belgische wetgeving lijkt heel erg op die in Nederland, inclusief de verplichting van een toegankelijkheidsverklaring en de mogelijke uitzonderingen. Andere Europese landen hebben soms aanvullende eisen opgesteld. Zo geldt dit in Frankrijk ook voor bepaalde bedrijven, moeten organisaties een plan kunnen opstellen en zijn ze verplicht om trainingen te verzorgen aan medewerkers.  

European Accessibility Act (EAA)

De European Accessibility Act (EU-richtlijn 2019/882) verplicht dat de hele keten van bepaalde producten en diensten in de private sector digitaal toegankelijk is. Het gaat hier bijvoorbeeld om computers en besturingssystemen, smartphones, pinapparaten, zelfservice-terminals, digitale tv en streamingsdiensten, telefoondiensten, e-books en e-readers, maar ook om veiligheidsdiensten, transportdiensten, e-commerce en bankdiensten voor consumenten. Kleine ondernemingen zijn van de wettelijke plicht uitgesloten.

De EAA moest op 28 juni 2022 zijn omgezet in nationale wetgeving, maar in Nederland is dit op het moment van schrijven nog niet gebeurd. Wel is de Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften in de maak. Deze lag in december 2021 ter consultatie. In België is de EAA, voor zover bekend, ook nog niet omgezet in nationale wetgeving. Hier is nog een extra moeilijkheid, omdat dit om zowel federale als regionale bevoegdheden gaat. De wetgeving moet in alle lidstaten per 28 juni 2025 verplicht worden toegepast.

Het belang van WCAG

De WCAG is zelf geen wetgeving, maar een standaard of set van eisen. In vrijwel alle wet- en regelgeving rond digitale toegankelijkheid wordt wel naar de WCAG verwezen. Daarom zijn deze eisen zo belangrijk. Je hoeft in veel gevallen niet eens alle wet- en regelgeving uit te pluizen, want wanneer je voldoet aan de WCAG, voldoe je vaak ook al voor een groot deel aan de wet.

Verplichtingen digitale toegankelijkheid overheid

Digitale toegankelijkheid is wettelijk verplicht voor de Nederlandse overheid. Het is belangrijk om te voldoen aan de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.1) op niveau A en AA.

Al sinds 2008 is de overheid verplicht om websites toegankelijk te maken. In 2018 is deze eis opgenomen in een wettelijke verplichting. Sinds 23 september 2020 moeten alle websites van de overheid toegankelijk zijn. Voor apps geldt dit sinds 23 juni 2021.

Voor de overheid gelden in het kort twee wet- en regelgevingen:

1. Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid
2. Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte

Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid

Voor de overheid geldt het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Dit is een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Uiteindelijk moet dit besluit onderdeel worden van de Wet Digitale Overheid. Deze wet moet regelen dat iedereen op een veilige en toegankelijke manier toegang heeft tot (online) overheidsdiensten.

Het Tijdelijk Besluit geldt voor alle overheidsinstanties:

• Staats-, regionale of lokele overheid
• Publiekrechtelijke instellingen
• Samenwerkingsverbanden hiervan

Voor Publieksrechtelijke instellingen geldt onder andere dat ze merendeels door de overheid worden gefinancierd. Er zijn onder andere uitzonderingen voor de gezondheidszorg en het onderwijs.

Je voldoet aan het Tijdelijk Besluit door websites en apps toegankelijker te maken, oftewel door te voldoen aan de WCAG. Daarnaast moet je een toegankelijkheidsverklaring publiceren en een plan hebben om de toegankelijkheid binnen de organisatie te waarborgen. Vanwege deze verplichtingen wordt het Tijdelijk besluit vaak ook de Wet digitale toegankelijkheid genoemd.

Belangrijk is dat je iedere drie jaar een onderzoek digitale toegankelijkheid laat doen en ieder jaar de voortgang bijwerkt in de toegankelijkheidsverklaring.

Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz)

In de Wet gelijke behandeling op basis van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) wordt geregeld dat niemand buitengesloten mag worden op basis van een functiebeperking of ziekte. Het gaat hierbij om discriminatie. Deze wet is van toepassing op alle goederen en diensten, zowel fysiek als online.

Onderdeel van deze wetgeving is bijvoorbeeld dat hulphonden overal toegelaten moeten worden. Ook het online aanbieden van producten en diensten moet toegankelijk zijn. Toegankelijk is de algemene norm. De Wgbh/cz geldt al sinds 1 januari 2017.

Verplichtingen digitale toegankelijkheid bedrijven

Ook bedrijven en andere organisaties (denk aan verenigingen, stichtingen, etc) moeten hun uiterste best doen om digitaal toegankelijke producten te leveren. Ook hier is de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) van toepassing. Theoretisch zou iedere organisatie een toegankelijke website moeten hebben. In de praktijk is dit nog lang niet zo.

Europese Toegankelijkheidsakte per 2025

Daar moet verandering in komen met de komst van de European Accessibility Act (EAA), oftewel de Toegankelijkheidsakte. In dit verdrag zijn afspraken gemaakt over de toegankelijkheid van websites en apps van bedrijven en organisaties. Zie de Toegankelijkheidsakte dus als de Wet digitale toegankelijkheid voor bedrijven. De afspraken gelden onder andere voor:

• E-commerce
• E-books
• Telecomdiensten, zoals je mobiele telefoon provider
• Vervoersdiensten, zoals het openbaar vervoer
• Bankzaken

Ook in de Toegankelijkheidsakte wordt helaas geen uitspraak gedaan over de (digitale) toegankelijkheid van de zorg en het onderwijs.

De afspraken in de Toegankelijkheidsakte moeten in de Nederlandse wetgeving worden vertaald. Dit had in juni 2022 al klaar moeten zijn, maar dat is niet gelukt. De afspraken worden opgenomen in bestaande wetgevingen en besluiten die gelden voor specifieke branches.

In de Europese Toegankelijkheidsakte is vastgelegd dat websites en apps van bedrijven en organisaties per juni 2025 goed toegankelijk moeten zijn. Je hebt nu dus minder dan drie jaar de tijd om verbeteringen te maken.

Alles over de Europese Toegankelijkheidsakte lees je in onze blogs.

Verplichtingen digitale toegankelijkheid in Europa (EN 301 549)

In de Europese Norm (EN) 301 549 wordt de toegankelijkheid van overheidswebsites in Europa geregeld. Sterker nog: de WCAG 2.1 is een-op-een gekopieerd in de EN 301 549.

Omdat WCAG 2.1 onderdeel is van de Europese Norm wordt de nieuwe WCAG 2.2 versie niet direct de wettelijke verplichting. Hiervoor is eerst een wijziging van de norm nodig. Dit kan enkele maanden (of langer) duren. Omdat het Tijdelijk besluit weer verwijst naar de EN 301 549 zal WCAG 2.2 ook niet meteen een wettelijke verplichting zijn in Nederland.

Europese webtoegankelijkheidsrichtlijn 2016/2102

In de Europese webtoegankelijkheidsrichtlijn 2016/2102 is vastgelegd dat overheden maatregelen moeten nemen om websites en apps aan de EN 301 549 te laten voldoen.

Section 508 in Verenigde Staten

In de VS wordt digitale toegankelijkheid in diverse wet- en regelgevingen geregeld. De bekendste daarvan zijn misschien wel Section 508 en Americans with Disabilities Act (ADA). ADA is vergelijkbaar met onze Wet gelijke behandeling.

Voor de Amerikaanse overheid wordt Section 508 gebruikt. Er wordt in geregeld dat bedrijven en organisaties digitale middelen moeten ontwikkelen die geschikt zijn voor mensen met een beperking. Dit geldt voor alle federal agencies, ongeacht of ze voor de overheid werken. In Section 508 wordt nog uitgegaan van WCAG 2.0. De verplichtingen zijn dus iets minder streng dan in de Europese norm.

Andere wetgeving wereldwijd

Lang niet alle landen hebben speciale wetten en regels voor digitale toegankelijkheid. Meestal is het onderdeel van een anti-discriminatie wet. Het W3C verzamelde relevante wetgevingen in een handig overzicht.

Wettelijke plicht of sociale motivatie?

Alle regels die we ook wel de Wet digitale toegankelijkheid noemen, verplichten overheden, bedrijven en organisaties om hun websites, trainingen, apps en andere digitale producten toegankelijk te maken voor iedereen.

Het is goed dat er een wettelijke verplichting ligt, maar Cardan Technobility kijkt liever naar de sociale motivatie van digitale toegankelijkheid. Het verbeteren van websites en apps zorgt namelijk voor meer zelfstandigheid, meer zelfrespect en meer mogelijkheden voor heel veel Nederlanders. Dat geldt niet alleen voor mensen met een functiebeperking. Digitale toegankelijkheid helpt ook ouderen, Nederlanders met een taal- of leerachterstand en mensen in een mindere (financiële) situatie. Zij hebben misschien niet de beschikking over alle digitale vaardigheden of middelen om (zelfstandig) gebruik te maken van het internet.

Door digitale toegankelijkheid vanuit een sociaal oogpunt te benaderen zien we dat websites en apps om de goede redenen verbeterd worden. Organisaties maken hierdoor een positief proces door, waardoor er meer bewustzijn ontstaat. We hebben het daarom steeds vaker over digitale inclusie.

Daarom helpen we niet alleen met het verplichte toegankelijkheidsonderzoek, maar ook met adviezen, projectbegeleiding en trainingen.